W laboratoriach biotechnologicznych rozsianych po całym świecie dzień po dniu trwają prace nad nowymi składnikami aktywnymi, które pomogą niwelować niedoskonałości skóry, opóźnią procesy starzenia, złagodzą następstwa szkodliwego działania promieniowania słonecznego i zanieczyszczeń środowiska etc. W pogoni za nowymi, nieznanymi molekułami, cennymi z punktu widzenia kosmetologii, nie należy zapominać o sprawdzonej klasyce, filarze pielęgnacji skóry, jakim są witaminy. Witaminy na skórę twarzy aplikowane były przez nasze babki, dziś kosmetolodzy nadal wykorzystują ich cenne właściwości. W tym artykule przybliżymy budowę chemiczną i mechanizmy działania witamin A i E.
Witamina A
Witamina A niejedno ma imię… budowa chemiczna i klasyfikacja retinoidów
Terminem „witamina A” określamy retinol i jego pochodne takie jak retinal i kwas retinowy. Retinoidy to klasa związków chemicznych naturalnych i syntetycznych, związanych z budową i właściwościami witaminy A, innymi słowy: są to związki, które charakteryzują się aktywnością witaminy A, bądź jeszcze prościej: retinoidy to pochodne witaminy A. Nazwa „retinoidy” wywodzi się od nazwy związku wykrytego w roku 1935 w siatkówce oka, tzw. retinenu. Związek ten, jak okazało się w późniejszych badaniach, należy do aldehydów, nazywany jest obecnie retinalem. W latach 80. XX w. połączone komisje nomenklatury IUPAC i IUB uznały, że do grupy retinoidów zaliczać powinno się związki zbudowane z czterech jednostek izoprenu uformowanych w strukturę chemiczną typu głowa-ogon. Dziś przynależność danego związku do grupy retinoidów opiera się nie na budowie chemicznej, a na mechanizmie działania. Do grupy retinoidów zaliczamy około 2500 substancji, z których tylko nieliczne wykorzystywane są w dermatologii i kosmetologii.
Wśród retinoidów pełną aktywnością biologiczną charakteryzuje się retinol. Poza retinolem w grupie retinoidów znajdziemy m.in.: retinal (retinaldehyd, retinyl), kwas retinowy, pochodne estrowe retinylu (palmitynian i octan). Kwas retinowy jest najbardziej utlenioną pochodną retinolu i występuje w postaci 3 izomerów geometrycznych, podstawą ich klasyfikacji jest ułożenie podstawników przy obecnych w cząsteczce wiązaniach podwójnych. Izomery kwasu retinowego to tretynoina, izotretynoina i alitretynoina, stosowane wyłącznie w medycynie.
Pod względem budowy chemicznej retinoidy dzielimy na trzy grupy:
- retinoidy I generacji – są to związki monoaromatyczne, powstające na drodze przekształceń podstawników na polarnym końcu i bocznym łańcuchu polienowym cząsteczki witaminy A, np. retinol, retinal, tretinoina, izotretinoina;
- retinody II generacji (tzw. aromatyczne) są to syntetyczne związki, w których pierścień cykloheksenu został zastąpiony pierścieniem benzenu, np. acytretyna;
- retinoidy III generacji (tzw. poliaromatyczne retinoidy).
Gdzie szukać…? Źródła witaminy A
Retinol jest dostarczany do organizmu z pożywieniem w formie nieaktywnych prowitamin: β-karotenu lub estrów retinylu. Źródłem β-karotenu są warzywa (np. marchew, szpinak, dynia, sałata), owoce (np. melony, pomarańcze) i żółtka jaj. Estry retinylu znajdziemy w wątrobie, mięsie, mleku, serach, rybach. Metabolizm retinoidów przyjmowanych wraz z pożywieniem zachodzi głównie w wątrobie i są to na ogół reakcje związane z utlenianiem oraz skracaniem łańcucha. Nieaktywne metabolity są usuwane przez nerki. Reakcje przekształcania karotenów do retinolu i hydroliza przyjmowanych z pożywieniem estrów retinylu do retinolu ma miejsce w jelicie cienkim, uczestniczą w niej monooksygenazy, natomiast sam retinol jest magazynowany w wątrobie, najczęściej w postaci estrów, i w przypadku zapotrzebowania organizmu – uwalniany do narządów.
Retinol jest transportowany do narządów docelowych w postaci kompleksu z syntetyzowanym w wątrobie białkiem wiążącym retinol RBP (Retinol Binding Protein). Komórki organów docelowych będą rozpoznawać białko transportowe dzięki specyficznym receptorom zlokalizowanym w błonach komórkowych.
Jeżeli chodzi o retinoidy aplikowane na skórę miejscowo z preparatów kosmetycznych, rozpuszczalne w tłuszczach retinoidy łatwo przenikają przez warstwę rogową naskórka. Po dotarciu do keratynocytu cząsteczka retinoidu przemieszcza się do jego wnętrza, a następnie łączy z odpowiednim receptorem. Znane są dwie grupy receptorów charakteryzujących się powinowactwem do retinolu – CRBP lub kwasu retinowego – CRABP. Aktywność metaboliczna retinoidów i zdolność regulowania procesów biologicznych jest możliwa poprzez aktywowanie receptorów zlokalizowanych w jądrze komórkowym (RAR retinoic acid receptors) i RXR (retinoid X receptors) i oddziaływanie na geny regulujące np. syntezę kolagenu.
Jak działa witamina A na skórę?
Działanie anti-aging
Witamina A i jej pochodne są skuteczne w niwelowaniu oznak starzenia endogennego, jak i tych spowodowanych działaniem promieniowania UV. Zespół objawów fotostarzenia (przedwczesnego starzenia się skóry wywołanego wpływem promieniowania słonecznego) obejmuje zmarszczki, bruzdy, nadmierną suchość, teleangiektazje, przebarwienia, spadek elastyczności, nadmierne rogowacenie, elastozę. Aplikowanie witaminy A na cerę w postaci dermokosmetyków sprzyja niwelowaniu wymienionych zmian. Retinoidy odgrywają istotną rolę w procesie reprodukcji keratynocytów warstwy podstawnej naskórka, stymulują podziały komórkowe i pobudzają czynniki wzrostowe. Działanie retinoidów w skórze właściwej polega na pobudzaniu genów w fibroblastach, odpowiedzialnych za kontrolę przebiegu procesu syntezy kolagenu. W wyniku zewnętrznego stosowania preparatów z witaminą A następuje wzrost syntezy kolagenu typu I i III, elastyny, a także fibryliny, odpowiadającej za prawidłowe sieciowanie białek podporowych skóry właściwej. Rezultatem biologicznej aktywności pochodnych witaminy A jest też stymulacja skóry do produkcji naturalnych czynników nawilżających, zwiększenie poziomu glikozaminoglikanów, a to wszystko przyczynia się do wygładzania drobnych zmarszczek. Witamina A, co ważne, potrafi hamować aktywność metaloproteinaz – enzymów wywołujących degradację kolagenu i elastyny. Regularne stosowanie dermokosmetyków z retinolem procentuje ogólną poprawą kondycji skóry dojrzałej.
Całość dostępna tutaj.
źródło: pharmaceris.com/
fot: pixabay.com